Według danych portalu rynekelektryczny.pl ze stycznia 2022 r. moc zainstalowanych źródeł energii odnawialnej (OZE) stanowiła ponad 30% wszystkich źródeł prądu w naszym kraju. Rozwój OZE bez wątpienia powinien stanowić jeden z kierunków działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa energetycznego Polski. Odpowiednie regulacje prawne mogą ułatwić i przyspieszyć ten proces, niestety zapowiadane rozwiązania tylko częściowo odpowiadają na te potrzeby.

Zasadnicze regulacje prawne w zakresie odnawialnych źródeł energii wynikają z ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Ustawa OZE) oraz ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Ustawa o planowaniu). Regulacje tej ostatniej mają znaczenie komplementarne w stosunku do Ustawy OZE, niemniej jednak są istotne z punktu widzenia efektywności i szybkości prowadzenia procedur administracyjnych koniecznych do rozpoczęcia budowy i eksploatacji instalacji OZE. Aktualnie trwają prace na nowelizacją obu tych aktów prawnych.

Zmiany w Ustawie OZE

Zmiany w Ustawie OZE są wynikiem realizacji obowiązku Polski w zakresie dostosowania wewnętrznych regulacji prawnych do treści dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania energii ze źródeł odnawialnych (Dyrektywa). Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek takiego ukształtowania otoczenia prawnego inwestycji w OZE, które przyczyni się do przyspieszenia procedur administracyjnych koniecznych do uzyskania wszelkich niezbędnych zgód i decyzji. Jak podkreślono, sprawny proces inwestycyjny, obok jasności i przewidywalności rozstrzygnięć administracyjnych, wymaga takich regulacji, które z uwagi na czas trwania procedur nie będą zniechęcały do inwestycji w OZE. Chodzi w szczególności o uproszczenia.

Zmiany w Ustawie o planowaniu

Od wielu tygodni trwają konsultacje dotyczące projektu nowelizacji Ustawy o planowaniu przestrzennym (nowelizacja). Zapowiadane zmiany będą miały zasadnicze znaczenie dla rozwoju branży OZE. Wydaje się, że proponowane w projekcie Ustawy rozwiązania w zakresie inwestycji w OZE nie stanowią jednak dostatecznej odpowiedzi na wymagania nałożone przepisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 2018 r. W szczególności w przepisach projektu nowelizacji trudno doszukać się ułatwień w procedurach, które spowodowałyby usprawnienie i przyspieszenie procesu inwestycyjnego w OZE.
Bez wątpienia waloru tego nie ma regulacja uzależniająca udzielenie pozwolenia na budowę instalacji OZE w mocy zainstalowanej większej niż 500 kW od wcześniejszego przyjęcia dla terenu, w którym ma zostać wybudowana, planu miejscowego. Należy pamiętać, iż w nowym, projektowanym modelu planowania przestrzennego uchwalenie planu miejscowego dla danego terenu będzie możliwe tylko wówczas, kiedy dla obszaru całej gminy zostanie uchwalony uprzednio plan ogólny. Projekt dopuszcza uchwalenie (zmianę) planu miejscowego wraz z równoczesną zmianą planu ogólnego, jednakże ciągle aktualny jest warunek wcześniejszego uchwalenia przez gminę planu ogólnego.

W konsekwencji to w planie ogólnym o miejscu lokalizacji inwestycji w OZE dużej mocy będą rozstrzygały już zapisy planu ogólnego, w drodze wyznaczenia przez radę gminy stref planistycznych, w których inwestycje te będą mogły być realizowane. Jak wskazują autorzy projektu Nowelizacji w uzasadnieniu projektu, nie będzie przeszkód w przyjęciu przez radę gminy w planie ogólnym zapisów mówiących o otwartym charakterze poszczególnych stref planistycznych. Ma to skutkować dopuszczeniem inwestycji w OZE o dużej mocy także w sytuacji, kiedy taka możliwość nie została wprost w planie miejscowym zapisana. Rozumowanie to może jednak budzić wątpliwości interpretacyjne.

Pozostałe inwestycje w OZE, w tym związane z budową wolnostojących urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 1000 kW zlokalizowanych na gruntach rolnych stanowiących użytki rolne klas V, VI, VIz i nieużytkach oraz instalacji innych niż wolnostojących (instalacje zamontowane na budynku), nie będą w wymagały przeprowadzenia procedury planistycznej i będą mogły być prowadzone w oparciu o zapisy decyzji ustalającej warunki zabudowy i zagospodarowania terenu.

Zapowiadane zmiany są niewystarczające

Projektowane zmiany Ustawy o planowaniu nie spełniają wymogu przyspieszenia i uproszczenia procedur administracyjnych koniecznych do rozwoju rynku OZE, o których mowa w przywołanej wyżej Dyrektywie. Można odnieść wrażenie, iż regulacje dotyczące OZE proponowane są jakby przy okazji zmian w systemie planowania i zagospodarowania przestrzennego. Nie wydaje się, by nowe procedury planistyczne przyspieszyły w jakimkolwiek zakresie czas konieczny do uruchomienia nowych instalacji OZE. Problemu nie rozwiązują także projektowane przepisy przejściowe nowelizacji, które zakładają że dotychczasowe, stare procedury administracyjne mogą być stosowane aż do końca 2026 r. (pod warunkiem, że wcześniejszego nie zostanie uchwalony plan ogólny gminy). Jeżeli spojrzy się na proces inwestycyjny w zakresie OZE z perspektywy aktualnie obowiązujących wymogów prawa, w tym procedur środowiskowych, procedur zagospodarowania przestrzennego, warunków koncesyjnych oraz czasu oczekiwania na uzyskanie warunków przyłączenia instalacji okaże się, że brak jest szans na przeprowadzenie szybkiej i radykalnej transformacji pod kątem zwiększenia udziału energii z OZE w bilansie energetycznym kraju. W tym kontekście postulat zsynchronizowania prac legislacyjnych w zakresie nowelizacji Ustawy o planowaniu, Ustawy OZE oraz innych aktów prawnych, których regulacje mają zastosowanie w projektach inwestycyjnych z udziałem OZE jest w pełni uzasadniony.

Mirosław Narolski, adwokat, wspólnik w Brzezińska Narolski Adwokaci sp. partnerska. Jest ekspertem w dziedzinie nieruchomości i projektów inwestycyjnych. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie przygotowania i realizacji projektów budowlanych i w obsłudze korporacyjnej firm produkcyjnych.