Kategoria: prawo budowlane
Stosowanie kaucji gwarancyjnej stanowi powszechnie przyjętą praktykę w ramach umowy o roboty budowlane. Jej najważniejszą rolą jest motywowanie wykonawcy do prawidłowego wykonania powierzonych robót i ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia służącego usunięciu ewentualnych wad.
Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest zatrzymywanie przez generalnego wykonawcę części (zazwyczaj 5-10%) płatności z każdej faktury częściowej na poczet utworzonej w ten sposób kaucji gwarancyjnej. Podlega ona zwrotowi po upływnie okresu gwarancji lub rękojmi za wady. Korzystanie z takiego rozwiązania, mimo że jest powszechne, budzi jednak wątpliwości. Chodzi przede wszystkim o to, czy uregulowanej w taki sposób kaucji podwykonawca może skutecznie dochodzić od Inwestora na podstawie art. 6471 Kodeksu cywilnego (solidarna odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy).
Wątpliwości na tle doktryny i orzecznictwa
Doktryna i orzecznictwo nie są zgodne w kwestii, czy podwykonawca może zwrócić się z żądaniem zapłaty kwoty zatrzymanej kaucji także do Inwestora, czy też jego solidarna odpowiedzialność z generalnym wykonawcą jest w takim wypadku wyłączona.
Temat ten wielokrotnie stanowił przedmiot rozpoznania przez Sąd Najwyższy (dalej – SN), który jednak nie wskazał wyraźnie stanowiska, do którego należy się jednoznacznie przychylić i uznać za wiodące. W wyroku z 7 kwietnia 2017 r. (sygn. Akt V CSK 428/16) SN stwierdził, iż „brak jest podstaw do tego, aby zatrzymanie części wynagrodzenia należnego wykonawcy, który taką gwarancję ustanawia na rzecz zlecającego, traktować w dalszym ciągu, jako wynagrodzenie. Z chwilą zatrzymania części wynagrodzenia stało się ono bowiem kwotą gwarancji, której status prawny jest całkowicie inny od wynagrodzenia za roboty budowlane.” Z kolei w innym wyroku z 23 marca 2018 r. (I CSK 349/17) Sad Najwyższy przyjął odmienne stanowisko wskazując, że uprawnienie wykonawcy do zatrzymania części należnego podwykonawcy wynagrodzenia za roboty budowlane na zabezpieczenie roszczeń z tytułu rękojmi i gwarancji z każdej faktury, nie powoduje wygaśnięcia roszczenia o wynagrodzenie, względnie przekształcenia tego wynagrodzenia w świadczenie należne na innej podstawie prawnej. W związku z tym uznał, że takie zastrzeżenie trzeba traktować jako odroczenie terminu zapłaty wynagrodzenia, które nie uchyla solidarnej odpowiedzialności inwestora za jego zapłatę po upływie terminów rękojmi i gwarancji, gdy po stronie wykonawcy nie powstały roszczenia z tego tytułu.
Znaczenie woli stron umowy
Rozwiązanie tego problemu komplikuje fakt, iż strony umowy o roboty budowlane mogą kształtować zabezpieczenie należytego wykonania umowy według własnego uznania, zgodnie z zasadą swobody umów wynikającą z art. 3531 k.c. Rodzi to pogląd, iż to w postanowieniach zawartej umowy należy się doszukiwać znaczenia, jakiego strony chciały nadać zabezpieczeniu jej należytego wykonania. Chodzi o ustalenie, czy strony chciały nadać mu charakter kaucji gwarancyjnej, oderwanej od łączącej ich umowy o roboty budowlane, czy też owym zabezpieczeniem miała być zatrzymana przez inwestora kwota stanowiąca część wynagrodzenia wykonawcy, który godził się na wypłacenie jej w innym terminie. Konieczne jest też stwierdzenie, czy wolą stron było, aby w pierwszej kolejności kwota ta była przeznaczana na pokrycie ewentualnych roszczeń, jakie przysługiwałyby Inwestorowi z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania robót budowlanych.
Kluczowe znaczenie umowy
Odpowiednie sformułowanie umowy może rozwiązać te problemy. Właściwe ukształtowanie jej zapisów pozwoli bowiem na takie unormowanie kaucji, które w zależności od potrzeb odpowiadać będzie zamiarom i woli stron.
Jeśli wolą stron jest takie ukształtowanie umowy, aby kaucja stanowiła część wynagrodzenia i była objęta solidarną odpowiedzialnością inwestora, to zapisy kontraktu powinny wyraźnie wskazywać , że mamy do czynienia z odroczeniem terminu płatności części wynagrodzenia.
Przykładowy zapis umowy
Jeśli natomiast zmierzamy do wyłączenia odpowiedzialności inwestora za zwrot kaucji przez Generalnego Wykonawcę to zapisy umowy powinny podkreślać odrębność kaucji i wynagrodzenia.
Przykładowy zapis umowy
– 50% zatrzymanych kwot w terminie 14 dni od podpisania bezusterkowego protokołu odbioru prac,
– 50% zatrzymanych kwot w terminie 30 dni od upływu terminu gwarancji (…).
Podsumowanie
Chociaż kaucja gwarancyjna jest chętnie stosowana w umowach o roboty budowlane, to w praktyce ciągle budzi wątpliwości. Także doktryna i orzecznictwo nie dają jednoznacznej odpowiedzi na problemy związane z uregulowaniem kaucji w kontraktach. Jedynym wyjściem jest odpowiednie ukształtowanie umowy tak, aby odpowiadała potrzebom, zamiarom i woli stron.
Dorota Brzezińska-Grabarczyk, adwokat, partner w Kancelarii Brzezińska Narolski Adwokaci.